Historia Miasta

Pińczów był prywatnym miastem szlacheckim lokowanym w 1428 r. Osada początkowo nosiła nazwę Piędziców, później w 1405 r. wzmiankowana była jako Pandziczow, a ok. 1470 r. – Pyandzyczow. Natomiast od XVI w. – Pińczów.                               

Początki Pińczowa sięgają XIII w,, gdzie na okazałym wzgórzu istniał gród obronny, zniszczony prawdopodobnie przez Tatarów w 1241 r. W I poł. XIV w. na jego miejscu wzniesiony został gotycki zamek przez biskupa krakowskiego, późniejszego kardynała – Zbigniewa Oleśnickiego. Według Długosza nie miał on równego sobie w całym Królestwie Polskim. 21 września 1428 r. król Władysław Jagiełło na zamku w Lublinie wydał przywilej, na mocy którego wieś Piędziców została przeniesiona na prawo magdeburskie i zamieniona na miasto. Oleśnicki ufundował kościół i klasztor, do którego sprowadził zakon paulinów. Następnie za sprawą Mikołaja Oleśnickiego, miasto stało się ośrodkiem reformacji. W latach 1550–1551 z miasta wypędzono paulinów, a kościół zmieniono na zbór kalwiński. W budynkach poklasztornych powstało gimnazjum pińczowskie, jak również funkcjonowała drukarnia Daniela z Łęczycy. Do miasta zjeżdżali przedstawiciele ruchu reformatorskiego, odbyło się ponad dwadzieścia synodów. To czasy, kiedy Pińczów zyskał miano – sarmackich Aten. To tutaj rozpoczęto prace nad przekładem Biblii na język polski, zwaną później od miejsca przekładu - Biblią pińczowską. W mieście przebywał również Jan Łaski, który po śmierci został pochowany w prezbiterium miejscowego kościoła. 

Fot. Zamek Oleśnickich; Erik Jönson Dahlberg; 1657.

Pod koniec XVI w. dobra pińczowskie wraz z miastem nabył Piotr Myszkowski, biskup krakowski, który ponownie sprowadził paulinów.

Portret biskupa Piotra Myszkowskiego. Źródło: Muzeum Narodowe w Kielcach; MNKi/M/1601.

To dzięki wpływom potęgi magnackiej Myszkowscy pod koniec XVI w., Pińczów uzyskał adaptację do herbu i rodu Gonzagów książąt Mantui. Zygmunt Myszkowski ze swoich dóbr utworzył ordynację.

Portret Zygmunta margrabiego Gonzaga-Myszkowskiego. Źródło: Muzeum Narodowe w Kielcach; MNKi/M/1633

Z tego okresu pochodzi renesansowy Dom na Mirowie zw. Drukarnią Ariańską oraz kościół pw. Nawiedzenia NMP, do którego zostali sprowadzeni reformaci. W 1600r. na podmiejskim wzgórzu wzniesiono kaplicę Św. Anny, warsztatu Santi Gucci. Na przełomie XVI i XVII w powstała synagoga dla licznie napływających tu Żydów. Od I poł. XVIII w. dziedzicami Pińczowa zostają Wielopolscy. To za nich ok. 1780 r. zamek zaczął popadać w ruinę i z początkiem kolejnego wieku został rozebrany, a u podnóża góry zamkowej wybudowany został klasycystyczny pałac. Wiek XVIII uważany był za okres upadku miasta i zastoju gospodarczego. Po wojnach szwedzkich,   zniszczeniach wojennych, oddaleniu od traktów handlowych i od dróg żelaznych, świetność Pińczowa należała już do przeszłości. W okresie II Rzeczypospolitej narastające zadłużenie ordynacji zmusiło Wielopolskich do sprzedażą części dóbr ordynacji. Na pocz. XIX w. Pińczów był prywatną własnością Jana Olrycha Szanieckiego. To dzięki niemu miasto ponownie podniosło się z upadku. Działały tu liczne fabryki i wytwórnie. Podczas II wojny światowej Pińczów poniósł kolejne poważne zniszczenia. W 1945 r. na mocy dekretu o reformie rolnej, pozostałe przy ordynacji obszary użytków rolnych byłej ordynacji zostały rozparcelowane i przekazane na własność chłopom.

 Opracowała: Renata Urban (Muzeum Regionalne w Pińczowie)